Η τεχνολογία σε κυνηγετικά όπλα και φυσίγγια εξελίσσεται συνεχώς και οι εφευρέτες προσπαθούν να κάνουν τους κυνηγούς πιο αποτελεσματικούς.

Δεσπόζουσα θέση στα κυνηγετικά πυρομαχικά, έχουν τα φυσίγγια διασποράς, τα οποία διορθώνουν αρκετά σκοπευτικά λάθη, κυρίως σε μικρές αποστάσεις. Βέβαια όσο κι αν προσπαθούν οι κατασκευαστές να βρουν την ιδανική συνταγή, τόσο βαθύτερα μπαίνουν στο λαβύρινθο της βλητικής και διέξοδο δεν βρίσκουν. Μικρές βελτιώσεις πάντοτε εμφανίζονται, αλλά το φυσίγγιο που θα καταβάλει όλα τα θηράματα, δεν έχει εφευρεθεί και ούτε πρόκειται να εφευρεθεί ποτέ. Οι κανόνες της φυσικής δεν παραβιάζονται και κανένας δεν μπορεί να τους υπερπηδήσει.

Η λειτουργία της κάννης.

Η απόδοση του λειόκαννου κυνηγετικού όπλου απασχολούσε πάντοτε τους κυνηγούς και οι αναζητήσεις ξεκινούν με την εφεύρεση των όπλων. Ειδικά τα όπλα που λίγο ή πολύ είχαν τη σημερινή τεχνολογία, δηλαδή λεία κάννη και φυσίγγια με βύσμα το οποίο προκαλεί ελεγχόμενη έμφραξη, δεν έχουν αλλάξει και πολύ. Μπορεί οι κατασκευαστές όπλων να βελτιώνουν το εσωτερικό της κάννης σε σχήμα, σε διάμετρο και επιφάνεια, όμως η λογική της λειτουργίας παραμένει ίδια.

Ένας σωλήνας είναι, στον οποίο κάποιο βύσμα φράσσει την ελεύθερη διέλευση των αερίων και βρίσκει διέξοδο στο εμπρόσθιο άκρο του. Όσο καλύτερη είναι η έμφραξη και όσο μεγαλύτερη η διάρκεια της έμφραξης, τόσο μεγαλύτερη είναι και η ταχύτητα της βολής, εν προκειμένω των σκαγιών.

Η συγκέντρωση των σκαγιών.

Τα πρώτα όπλα που κατασκευάστηκαν, δεν είχαν στένωση στο στόμιο (τσοκ) και για το λόγο αυτό δεν απέδιδαν σε μεγάλες αποστάσεις. Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι στενεύοντας την έξοδο της κάννης, τα σκάγια φτάνουν στο στόχο πιο συγκεντρωμένα, με συνέπεια να έχουν καλό αποτέλεσμα σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Η βυσμάτωση των φυσιγγίων εκείνη την εποχή, γινόταν με όποιο υλικό μπορούσε να προκαλέσει έμφραξη. Η μάλλινη τάπα επικράτησε στο τέλος και μπήκε σε βιομηχανική παραγωγή. Οι γνήσιες μάλλινες τάπες, ήταν κατασκευασμένες από αγνό μαλλί ζώων (συνήθως αιγοπροβάτων), το οποίο ήταν εμποτισμένο αρχικά με λίπος και αργότερα με παραφίνη. Τα φυσίγγια που ήταν γεμισμένα με τέτοιου είδους βύσματα, έδιναν ικανοποιητικές ταχύτητες και συγκεντρώσεις ανάλογες με την ποιότητα των σκαγιών. Το πρόβλημα που παρουσίαζαν, ήταν ότι προκαλούσαν αυξημένες τριβές των σκαγιών στα τοιχώματα της κάννης, με αποτέλεσμα να βγαίνουν από το στόμιο πολλά παραμορφωμένα, τα οποία είχαν εκτροπές και αυξημένη διασπορά. Οι κυνηγοί όμως ήθελαν σε πολλές περιπτώσεις καλύτερη συγκέντρωση και έλυσαν το πρόβλημά τους όταν παρουσιάστηκαν τα πρώτα βύσματα πολυαιθυλενίου τα οποία είχαν κυάθιο (ποτήρι) προστασίας των σκαγιών από τις τριβές.

Τα βύσματα αυτά, τα ονόμασαν οι κυνηγοί συγκεντρωτήρες, διότι έδιναν καλύτερες συγκεντρώσεις. Τα πρώτα φυσίγγια με συγκεντρωτήρα που είδα στην Ελλάδα, ήταν της Remington – Peters, αλλά ο αείμνηστος Δημήτρης Στόκας συχνά μου έλεγε ότι η ευρεσιτεχνία ήταν δική του και την «έκλεψε» η Remington.

Όπως και να έχει το θέμα, περάσαμε στην περίοδο του «συγκεντρωτήρα» περί τα τέλη της δεκαετίας του ’50. Η γόμωση των φυσιγγίων έγινε ευκολότερη, η απόδοση σε μεγάλες αποστάσεις καλύτερη και μάλιστα με οικονομία στην πυρίτιδα, διότι οι βυσματώσεις πολυαιθυλενίου με το οποίο κατασκευάζονται αυτού του είδους τα βύσματα, κάνουν καλύτερη έμφραξη, οπότε δεν υπάρχει απώλεια αερίων. Με τον τρόπο αυτό η απόδοση επιτυγχάνεται με μικρότερες ποσότητες πυρίτιδας.

Οι ανάγκες για διασπορά.

Όλες αυτές οι βελτιώσεις (συσφίξεις, βυσματώσεις κλπ) ήταν θετικές για τις μεγάλες αποστάσεις, όμως κάποιοι ήθελαν μεγάλη διασπορά σε μικρή απόσταση, για κάποια θηράματα που τα πυροβολούσαν πολύ κοντά και δεν προλάβαιναν να σκοπεύσουν ή κατέστρεφαν το κρέας τους αν τα έβρισκε το κέντρο της τουφεκιάς.

Οι πρώτες κυνηγετικές «πατέντες» ήταν βασισμένες σε διαμερισματοποίηση των σκαγιών. Στρογγυλά χαρτονάκια χώριζαν τα σκάγια σε μικρές μερίδες και αυτό προκαλούσε διασπορά. Ακόμη μεγαλύτερη διασπορά προκαλούσαν κάθετα χαρτονάκια παραλληλόγραμμα σε σχήμα σταυρού που χώριζαν τα σκάγια σε τέσσερα μέρη.

Διασπορά έκαναν και ανάμεικτα σκάγια από διαφορετικά νούμερα, καθώς και σκάγια που δεν ήταν σφαιρικά, αλλά κυβικά, κυλινδρικά, ή πεπλατυσμένα. Τα πιο πάνω όμως παρουσίαζαν ανεπιθύμητες συμπεριφορές, διότι συχνά είχαν τεράστια εκτροπή και μπορούσαν να τραυματίσουν τους σκύλους, ακόμη και τους κυνηγετικούς συντρόφους που ήταν κοντά.

Το πρόβλημα έλυσε και πάλι το πολυαιθυλένιο. Βύσματα με «φούστα» έμφραξης όπως του «συγκεντρωτήρα» που αναφέραμε πιο πάνω, αλλά με κάθετα φύλλα διαμερισματοποίησης κατά τα πρότυπα των «σταυρών» από χαρτονάκια, έδωσαν την καλύτερη λύση. Τα βύσματα αυτά οι κυνηγοί τα ονομάζουν «διασπορείς», επειδή προκαλούν διασπορά σκαγιών. Στο εμπόριο υπάρχουν διάφορα είδη διασπορέων. Υπάρχουν βύσματα με ένα απλό σταυρό χωρίς κυάθιο προστασίας, υπάρχουν με κυάθιο, με ελικοειδή σταυρό, με διαμερίσματα με πλευρική προστασία κ.ο.κ.

Ο Δημήτρης Στόκας και πάλι, που ήταν ανήσυχο πνεύμα και είχε έφεση στις εφευρέσεις αυτού του είδους, εμπνεύστηκε ένα ανεστραμμένο βύσμα, το οποίο έμπαινε πάνω στα σκάγια σε φυσίγγιο γεμισμένο με «συγκεντρωτήρα». Το βύσμα αυτό προκαλούσε μεγάλη εκτροπή, δηλαδή μεγάλη διασπορά σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα και ήταν αποτελεσματικό σε πολύ μικρές αποστάσεις. Βέβαια στις μεσαίες και μεγάλες αποστάσεις δεν έδινε αποτέλεσμα, όμως έλυνε το πρόβλημα των κυνηγών που πυροβολούσαν τα πουλιά σε αποστάσεις μέχρι 15 μέτρα.

Οι σύγχρονες μάλλινες.

Σήμερα έχουν επανέλθει στο προσκήνιο οι μάλλινες τάπες και πολλοί κατασκευαστές περιλαμβάνουν στη γκάμα τους φυσίγγια με αυτού του είδους τα βύσματα. Τα φυσίγγια αυτά έχουν μεγαλύτερη διασπορά από όσα είναι γεμισμένα με κυάθιο, όχι όμως και από εκείνα που έχουν πλαστικό διασπορέα.

Στην περίπτωση αυτή η διασπορά επιτυγχάνεται με την τριβή των σκαγιών στα τοιχώματα της κάννης και την μερική παραμόρφωσή τους. Τα περισσότερα από τα φυσίγγια αυτά χρησιμοποιούν την μάλλινη τάπα όχι τόσο για έμφραξη, αλλά κυρίως σαν αποστάτη μεταξύ πυρίτιδας και σκαγιών. Η κύρια έμφραξη γίνεται με λεπτό βύσμα πολυαιθυλενίου, το οποίο έχει την κλασική φούστα – εμφρακτήρα.

Αν η μάλλινη τάπα που χρησιμοποιείται (διότι κυκλοφορούν και πολλές τάπες χαρτοπολτού που πλασάρονται ως μάλλινες), είναι από πραγματικό κετσέ (ζωικές τρίχες), τότε προκαλεί και αυτή έμφραξη και πρόκειται κατά κανόνα για ποιοτικά φυσίγγια που επιτυγχάνουν μερική διασπορά, η οποία διορθώνει μικρά σκοπευτικά λάθη.

Επιγραμματικά θα έλεγα, ότι τα φυσίγγια διασποράς θα πρέπει να τα χρησιμοποιούμε σε εξαιρετικές περιπτώσεις και όχι σαν κανονικά φυσίγγια, διότι στις μεγάλες αποστάσεις εξαιτίας της διασποράς φτάνουν πολύ λίγα σκάγια στο στόχο, με αποτέλεσμα να τραυματίζουμε άσκοπα τα θηράματα.

Αν η σκοπευτική μας τεχνική δεν είναι ιδιαίτερα καλή, πιο λογικό είναι να χρησιμοποιούμε φυσίγγια με μάλλινη ή πλαστική τάπα χωρίς κυάθιο, που δίνουν μια μικρότερη διασπορά, αλλά σίγουρα μεγαλύτερο κύκλο κατανομής από τα φυσίγγια με τον γνωστό «συγκεντρωτήρα».