Σε εποχές οικονομικής κρίσης και ανέχειας, όλοι αναζητούμε τρόπους να πετυχαίνουμε τα ίδια αποτελέσματα με όσο το δυνατόν χαμηλότερο κόστος. Είναι δυνατόν κάτι τέτοιο όταν μιλάμε για μαχαίρια ποιότητας;

του Κώστα Λακαφώση

Έχουμε γράψει πάρα πολλές φορές, πως ειδικά στα μαχαίρια ποιότητας, ισχύει το περίφημο “ό,τι πληρώνεις, παίρνεις”. Τις περισσότερες φορές, ένα καλό μαχαίρι υψηλής ποιότητας συνοδεύεται από μιά αντίστοιχη τιμή αγοράς, η οποία αντικατοπτρίζει τόσο το υψηλότερο κόστος κατεργασίας ενός σκληρού και εξειδικευμένου κράματος ατσαλιού, όσο και την ικανότητα και εμπειρία του σχεδιαστή του. Αν βάλουμε δίπλα-δίπλα δύο μαχαίρια παρόμοια σε όψη, μήκος και χαρακτηριστικά, συνήθως το ακριβότερο είναι και το καλύτερο, και επιπλέον χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η τεχνητά υψηλότερη τιμή μπορεί να σταθεί ως παραπλανητικό εργαλείο μάρκετινγκ. Η αγορά του μαχαιριού είναι ανταγωνιστική και απευθύνεται σε “ειδικούς”, ενημερωμένους και δύσκολους χρήστες, οπότε είναι πολύ πιό δύσκολο να τους κοροϊδέψει κανείς υπερτιμολογώντας ένα προϊόν και επενδύοντας στη διαφήμιση αντί στην ποιότητα, όπως γίνεται π.χ. σε κάποιες μάρκες ακριβών ρολογιών. Ευτυχώς, όμως, στο “ό,τι πληρώνεις, παίρνεις” υπάρχουν κάποιες εξαιρέσεις, που έχουμε αναφέρει κατά καιρούς. Με την αφορμή της οικονομικής κρίσης, ας ξαναθυμηθούμε τα μαχαίρια που προσφέρουν κορυφαίες επιδόσεις και πολύ καλή ποιότητα, σε απόλυτη δυσαναλογία με το κόστος τους.

Τα πιο πολλά (για να μην πούμε σχεδόν όλα) μαχαίρια που συνδυάζουν πολύ κοφτερή λάμα, άριστη εργονομία και καλή ποιότητα με δυσανάλογα χαμηλή τιμή, προέρχονται από τη Σουηδία, τη Νορβηγία και τη Φινλανδία. Γειτονικές χώρες με παραπλήσιες παραδόσεις, τεχνογνωσία και παράδοση, τις βάζουμε και τις τρεις μαζί στην ίδια κατηγορία, αφού τα μαχαίρια τους μοιάζουν πολύ σε σχήμα, υλικά και επίδοση. Εάν κάποιος θέλει ένα όμορφο συλλεκτικό μαχαίρι με σπάνια υλικά και άριστο φινίρισμα, φυσικά και μπορεί να ξοδέψει αρκετά χρήματα σε ένα από τις πιο ειδικές και πιο ακριβές εκδόσεις αυτών των μαχαιριών, όμως για την περίπτωση που εξετάζουμε, εμείς θα σταθούμε στην φθηνότερη και πιο απλή εκδοχή της γκάμας των πιο πολλών εταιρειών από τις χώρες αυτές. Με κόστος που μπορεί να είναι ακόμα και κάτω από 15-20 Ευρώ για τα απλά μοντέλα διαφόρων εταιρειών (π.χ. Frosts, Mora, Marttiini κλπ), αποκτά κανείς μια εξαιρετικά κοφτερή λεπίδα, με μία απλή αλλά ασφαλή και εργονομική λαβή από πλαστικό ή ξύλο, και μια αντίστοιχα απλή αλλά ασφαλή δερμάτινη ή πλαστική θήκη. Το αποτέλεσμα είναι ένα μαχαίρι που είναι αρκετά κοφτερό ακόμα και για να ξυριστεί κανείς, ενώ θα τον βοηθήσει να φέρει εις πέρας οτιδήποτε σχετικό π.χ. με το κυνήγι μικρού ή μεγάλου θηράματος. Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, ότι αυτά τα μαχαίρια έχουν εξελιχθεί τόσο απλά αλλά και τόσο λειτουργικά, μετά από αιώνες επιβίωσης σε κρύες χώρες με δύσκολες καιρικές συνθήκες, όπου η ικανότητά σου να φτιάξεις ένα πρόχειρο καταφύγιο και να ανάψεις μιά φωτιά, μπορεί να είναι η διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στο θάνατο. Τα περισσότερα από αυτά τα μαχαίρια είναι μικρότερα από ότι έχει συνηθίσει κανείς από ένα μαχαίρι σταθερής λάμας. Οι λάμες είναι συνήθως από 7 έως 12 εκατοστά, έτσι ώστε το μαχαίρι να μεταφέρεται εύκολα και να είναι εύκολος ο έλεγχος της λάμας σε τομές ακριβείας. Για όποιον θεωρεί ότι πραγματικά χρειάζεται κάποιο μαχαίρι με μεγαλύτερη και βαρύτερη λάμα, οι ίδιες εταιρείες έχουν και μία δεύτερη κατηγορία μεγαλύτερων μαχαιριών, που θυμίζουν λίγο σε ύφος και διαστάσεις τα πιο γνωστά μας ευρωπαϊκά και αμερικανικά κυνηγετικά μαχαίρια, αν και η άποψή μας είναι ότι αξίζει να ακολουθήσει κανείς τις πιο παραδοσιακές επιλογές και να μείνει στα πιο “κλασικά” μοντέλα με μικρότερη λάμα, που στην πράξη δεν υστερούν καθόλου σε λειτουργικότητα.

Μαχαίρια κουζίνας… αλλά όχι μόνο για χρήση κουζίνας, είναι μία ακόμα ενδιαφέρουσα κατηγορία για κάποιον που έχει ανάγκη από καλή ποιότητα σε πολύ χαμηλή τιμή. Στην αμερικανική αγορά τα μαχαίρια αυτά είναι πιο γνωστά ως “μαχαίρια του χασάπη” (butcher’ s knives) και ανήκουν στη γενική κατηγορία των επαγγελματικών μαχαιριών που αγοράζει κάποιος που εργάζεται σε κρεοπωλείο, ψαραγορά ή επαγγελματική κουζίνα. Τα πιο πολλά από τα μαχαίρια αυτά (χαρακτηριστικό τους γνώρισμα, ότι προορίζονται και πωλούνται για επαγγελματική χρήση) είναι μαχαίρια αρκετά καλύτερης ποιότητας από ότι θα περίμενε κανείς από την τιμή τους (συνήθως της τάξεως των 5-10 Ευρώ το πολύ). Χρησιμοποιούν απλά ανοξείδωτα ατσάλια που ακονίζονται εύκολα-μπορεί η κόψη τους να μην διαρκεί πάρα πολύ και να απαιτούν συχνότερο ακόνισμα, όμως η επίδοσή τους είναι κάτι παραπάνω από αξιοπρεπής. Από τις εποχές της Άγριας Δύσης αλλά ακόμα και μέχρι και σήμερα, ένα απλό μαχαίρι “του χασάπη” σε μια αυτοσχέδια δερμάτινη θήκη ήταν η φθηνή και πρακτική επιλογή του επαγγελματία γελαδάρη ή αγρότη. Για να εξηγήσουμε ακόμα καλύτερα αυτό που εννοούμε, ανάμεσα σε ένα φθηνό δήθεν “μαχαίρι επιβίωσης” τύπου “ράμπο” με αγκιστράκια και πετονιές στην κούφια λαβή με την πυξίδα που δεν δουλεύει, και σε ένα απλό μαχαίρι επαγγελματικής κουζίνας ή κρεοπωλείου, σαφώς και θα προτιμούσαμε το δεύτερο εάν βρισκόμασταν σε κατάσταση επιβίωσης, αποκλεισμένοι από ξαφνική κακοκαιρία στο βουνό.

Στα πτυσσόμενα μαχαίρια, δυστυχώς δεν υπάρχουν πραγματικά φθηνές και ποιοτικές λύσεις, αφού η πολυπλοκότητα των κινητών μερών και του μηχανισμού κλειδώματος κάνουν αρκετά ακριβότερη υπόθεση την πραγματική ποιότητα και ασφάλεια. Φυσικά, δεν είναι μόνο τα ακριβά πτυσσόμενα μαχαίρια των 80-150 Ευρώ τα μόνα αξιόλογα, υπάρχουν κάποιες καλές επιλογές από 35-40 Ευρώ και άνω, όμως εμείς στη συγκεκριμένη αναφορά αναζητούμε πραγματικά φθηνές λύσεις που να συμβαδίζουν με τις εποχές της κρίσης. Μοναδική εξαίρεση στα πτυσσόμενα, τα γαλλικά Opinel με την απλή λάμα (τα τελευταία χρόνια προσφέρεται και σε ανοξείδωτο) και την ξύλινη λαβή. Τα Opinel είναι κοφτερά και αρκετά καλύτερης ποιότητας από άλλα μοντέλα αντίστοιχης κατηγορίας τιμής, ενώ το σημαντικό χαρακτηριστικό που τα κάνει πραγματικά πτυσσόμενα μαχαίρια (και όχι απλούς αλλά επικίνδυνους σουγιάδες) είναι το μεταλλικό “κολάρο” που περιστρέφεται για να κλειδώσει τη λάμα στην ανοιχτή θέση, ώστε να μην κινδυνεύουν τα δάχτυλά μας στη σκληρή χρήση. Εάν κάποιος θέλει να δαπανήσει πολύ λίγα χρήματα για ένα πτυσσόμενο μαχαίρι, τα Opinel είναι ίσως η μόνη αξιόλογη επιλογή, σαφώς καλύτερη από διάφορες απωανατολικές ανώνυμες επιλογές που χρησιμοποιούν ξύλο και μπρούντζο για τη λαβή αλλά πολύ κακής ποιότητας ατσάλι για τη λάμα.

Στα πολυεργαλεία, δυστυχώς, όσο κι αν ψάξαμε, εξαίρεση στον κανόνα δεν καταφέραμε να βρούμε. Το πολυεργαλείο είναι ένας σύνθετος μηχανισμός με πολλά κινητά μέρη, πολλά διαφορετικά εργαλεία και μια πένσα που πρέπει να αντέχει στην ταλαιπωρία χωρίς να χαλαρώνει με τη χρήση ή να σπάει με το πρώτο χτύπημα. Εδώ, η ποιότητα πληρώνεται, και η σύστασή μας είναι να αποφύγει κανείς τις φθηνές επιλογές. Είναι καλύτερο να πάρει κανείς μία μικρή θήκη για τη ζώνη και να βάλει μέσα τρία-τέσσερα ξεχωριστά εργαλεία (μιά μικρή πένσα με κόφτη, ένα μικρό γαλλικό κλειδί, μια λάμα σιδεροπρίονου, δυό-τρία κατσαβίδια κλπ) με συνολικό κόστος κοντά στα 10-15 ευρώ, παρά να ξοδέψει τα ίδια χρήματα για ένα “πολυεργαλείο” που στην πρώτη δύσκολη στιγμή θα τον εγκαταλείψει χωρίς άλλη εναλλακτική.

Πέρα από το καθαρά τεχνικό σκέλος της αναφοράς μας, ας κλείσουμε και με μία σκέψη λιγότερο αντικειμενική, ίσως λίγο φιλοσοφική: εάν είχαμε συνηθίσει να ξοδεύουμε πολλά χρήματα για να αγοράζουμε κάθε μερικούς μήνες το καινούριο ακριβό μαχαίρι που μας εντυπωσίασε ακόμα περισσότερο από τα προηγούμενα, ίσως η οικονομική κρίση είναι η αφορμή για να σκεφτούμε ξανά κάποια πράγματα και να επαναπροσδιορίσουμε τί έχει πραγματική αξία και σημασία στη ζωή μας. Δεν είπαμε να μείνουμε χωρίς μαχαίρια, χωρίς ασχολίες και χωρίς ενδιαφέροντα, όμως από την εποχή της υπερβολής ίσως σήμερα μπορούμε να δώσουμε περισσότερη αξία στα λιγότερα-ας επιλέξουμε να έχουμε λίγα και καλά, παρά πολλά και αδιάφορα…