«Η άγρια ζωή βρίσκεται σε κίνδυνο», «ο πλανήτης εκπέμπει SOS», «τα οικοσυστήματα εξαφανίζονται». Κάμποσοι τέτοιοι τίτλοι έχουν κοσμήσει κατά καιρούς έντυπα και ιστοσελίδες, σπέρνοντας τρόμο για το πώς οι άνθρωποι καταστρέφουν την βιοποικιλότητα. Κάτι που σαφώς σε έναν βαθμό δεν είναι ψευδές, τείνει όμως να παρουσιάζεται με μια υπερβολή η οποία κάποιες φορές απέχει πολύ από την πραγματικότητα!
Κείμενο ΘΕΑΝΩ ΚΑΡΟΥΤΑ
Δεν έχει περάσει πολύς καιρός από τότε που η παγκοσμίως γνωστή WWF δημοσίευσε μια μελέτη η οποία καταδείκνυε κάτι τρομακτικό. Σύμφωνα με αυτήν, ο μέσος αριθμός των πληθυσμών άγριας πανίδας έχει μειωθεί κατά τα δύο τρίτα παγκοσμίως από το 1970 έως σήμερα.
Ευαισθητοποίηση αλά καρτ
Αυτό, πρότεινε η μελέτη, συνέβη καθώς τα δάση εξαφανίζονται προς χάρη της εντατικής καλλιέργειας με την οικολογική οργάνωση να προειδοποιεί πως αυτή η ζημιά στα οικοσυστήματα αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο να παρουσιάζονται πιο συχνά και περισσότερες μολυσματικές ασθένειες όπως η COVID-19.
«Η μετατροπή των δασικών εκτάσεων σε καλλιεργήσιμη γη και το εμπόριο άγριων ζώων είναι οι βασικοί λόγοι για τη μέση πτώση -της τάξης του 68%- σε χιλιάδες πληθυσμούς θηλαστικών, πτηνών, αμφιβίων, ερπετών και ψαριών μεταξύ 1970 και 2016», έγραφε η έκθεση Living Planet που δημοσιεύτηκε το 2020 από την WWF.
«Η αποψίλωση των δασών και με την ευρύτερη έννοια, η απώλεια ενδιαιτημάτων – η οποία οφείλεται στον τρόπο παραγωγής και κατανάλωσης τροφίμων – είναι η κύρια αιτία αυτής της δραματικής παρακμής», εξηγούσε τότε και η Φραν Πράις, επικεφαλής σε παγκόσμιο επίπεδο της διαχείρισης των δασών της WWF International. Φοινικέλαιο, σόγια και βόειο κρέας ήταν μάλιστα οι κυριότεροι υπεύθυνοι της καταστροφής.
Το θέμα ωστόσο τώρα δεν είναι αυτό. Μεγάλο ενδιαφέρον έχει το γεγονός πως η συγκλονιστική διαπίστωση περί της απώλειας κατά 2/3 των πληθυσμών της άγριας ζωής, (γιατί αναμφίβολα πρόκειται για συγκλονιστικό στοιχείο) «έπαιξε» παντού. Με μεγάλους τίτλους, με φωτογραφίες που θα έκαναν και τον πλέον κυνικό να ευαισθητοποιηθεί. Κάποιος θα μπορούσε να πει πως η είδηση βρήκε απλά το χώρο που της αναλογούσε, καθώς το εύρημα της σχεδόν 40 ετών μελέτης, ήταν πράγματι εξαιρετικής σημασίας. Τα ερωτήματα αρχίζουν να ανακύπτουν όταν τον ίδιο χώρο δεν βρίσκουν κι οι άλλες μελέτες που αφορούν στην άγρια ζωή. Ευαισθητοποίηση αλά καρτ;
Σταθερός ο πληθυσμός τα τελευταία χρόνια
Μελέτη που διενεργήθηκε από το Πανεπιστήμιο Μακ Γκιλ (McGill) του Καναδά και δημοσιεύτηκε στα τέλη του Νοεμβρίου, φαίνεται να καταλήγει στο ότι ο πληθυσμός των περισσότερων άγριων ζώων με ραχοκοκαλιά – θηλαστικά, αμφίβια, πουλιά, ερπετά και ψάρια – είναι τα τελευταία χρόνια σταθερός!
Η διαπίστωση φυσικά έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την έκθεση της WWF που διενεργείται κάθε δύο χρόνια και που –όπως αναφέρθηκε- την τελευταία φορά έδωσε πολλούς τρομολαγνικούς τίτλους.
Εξετάζοντας 14.000 πληθυσμούς σπονδυλωτών οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι εάν το 1% που υποφέρει από τις χειρότερες μειώσεις αφαιρεθεί από την εξίσωση, οι υπόλοιποι πληθυσμοί, ομαδοποιημένοι, διατηρούνται σταθεροί σε ό,τι αφορά στους συνολικούς αριθμούς τους.
«Το να ομαδοποιείς όλες τις τάσεις και να βγάζεις τη «σούμα» σε μία μόνο τιμή μπορεί να δώσει την εντύπωση πως όλα καταρρέουν», εξήγησε ο Μπράιαν Λιουνγκ, επικεφαλής συγγραφέας της νέας μελέτης και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο McGill.
«Ωστόσο εμείς διαπιστώσαμε πως η εικόνα ενός κόσμου που η βιοποικιλότητα μειώνεται, δεν υποστηρίζεται από τα στοιχεία», είπε και πρόσθεσε πως υπάρχουν στην πραγματικότητα περιοχές όπου αρκετά είδη συγκεκριμένων ομάδων βρίσκονται σε μια σαφή πτωτική σπείρα, όπως πτηνά στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού και κάποια ερπετά στην Αμερική. «Αλλά η συμπερίληψή τους σε ένα γενικό μέσο όρο τείνει να είναι παραπλανητική», είπε ο καθηγητής. Ερωτηθείς σχετικά με τα τραγικά ευρήματα των συναδέλφων του της WWF, ο καθηγητής εξέφρασε κάθετα την αντίθεσή του.
Δεν δείχνει την πραγματικότητα
«Η μέτρηση του Living Planet Index (σ.σ.: έτσι ονομάζεται η έκθεση της WWF) δεν δείχνει στην πραγματικότητα ότι το 68% όλων των πληθυσμών έχουν χαθεί. Και δυστυχώς είναι δύσκολο να μην μείνει στον αναγνώστη αυτή η εντύπωση», είπε. Μαζί με τον Λιουνγκ τη μελέτη του πανεπιστημίου Μακ Γκιλ συνυπογράφει και ο Ρόμπιν Φρίμαν της Ζωολογικής Εταιρείας του Λονδίνου ο οποίος συμφώνησε με την άποψη του συναδέλφου του περί «τσουβαλιάσματος» των ειδών. «Πράγματι, αν αφαιρέσει κανείς από το κάδρο τα είδη που αντιμετωπίζουν ακραία πτώση, θα δει πως η κατανομή των πληθυσμών που μένει, κατά μέσο όρο παραμένει σταθερή».
Και οι δύο συμφώνησαν πως το ζήτημα που προκύπτει συνήθως με τέτοιες μελέτες δεν είναι παρά το πρόβλημα που δημιουργείται όταν κάποιος επιλέγει πώς θα παρουσιάσει τα δεδομένα που –χωρίς αμφιβολία- συνέλεξε με μια επιστημονική μέθοδο. Κοινώς, όχι η ίδια η μέθοδος αλλά η παρουσίαση των αποτελεσμάτων της, είναι θέμα οπτικής. «Εμείς δεν ισχυριζόμαστε φυσικά πως πλην αυτού του 1% της ακραίας μείωσης, το υπόλοιπο 99% όλων των πληθυσμών πάει περίφημα, εξηγούμε όμως πως το να αναφέρεται κάποιος σε εξαφάνιση των 2/3 της άγριας ζωής, δεν είναι ακριβές και απέχει από την πραγματικότητα».
«Δεν υποστηρίζουμε ότι δεν υπάρχουν προβλήματα βιοποικιλότητας, αλλά ότι δεν μειώνονται όλα τα είδη σε όλο τον κόσμο, ούτε σε τόσο απελπιστικό βαθμό», κατέληξε ο Λιουνγκ, σημειώνοντας ότι σε ορισμένες περιοχές μάλιστα, σε ολόκληρα γεωγραφικά πλάτη, οι πληθυσμοί πολλών ειδών βρίσκονται τα τελευταία χρόνια σε πραγματικό οργασμό.
«Κίνητρό μας να αποδώσουμε σωστά την επιστήμη»
Ο Μπράιαν Λιουνγκ τόνισε πως στόχος της μελέτης τους δεν είναι φυσικά να υποβαθμίσει τη σημασία της διατήρησης των ειδών και των προσπαθειών αυτού του είδους. «Κίνητρό μας όμως είναι να αποδώσουμε σωστά την επιστήμη κι όχι κατά το δοκούν. Μακροπρόθεσμα άλλωστε, η αξιοπιστία του τομέα μας θα εξαρτηθεί από αυτό».
