Η Εαρινή σαρσέλα αποτελούσε παλαιότερα, μαζί με το τρυγόνι, ένα από τα πιο δημοφιλή θηραματικά είδη για τον Έλληνα κυνηγό την περίοδο της άνοιξης…

Των Τσιομπανούδη Απόστολου, Δασοπόνου-Θηραματοπόνου & Πλατή Πέτρου, Δασολόγου-Θηραματοπόνου

Σήμερα αρκούμαστε μόνο στο να τo παρατηρούμε στους υγροβιότοπους κατά την μετανάστευσή του σχηματίζοντας μεγάλα κοπάδια και θυμίζοντας άλλες εποχές, αφού εδώ και κάποια χρόνια, το κυνήγι των υδροβίων σταματά στις 10 Φεβρουαρίου, ενώ πολύ παλαιότερα (πρίν το 1988) επιτρεπόταν μέχρι της 10 Μαρτίου και ακόμη περισσότερο.

Ανήκει στην Τάξη των Χηνόμορφων (Anseriformes), στην Οικογένεια των Νησσίδων (Anatidae) και στην Υποοικογένεια των Νησσίνων (Anatinae). Έχει μήκος 37-41 εκατοστά (είναι κατά 2 εκατοστά μεγαλύτερη από το κιρκίρι (Anas crecca) και αναγνωρίζεται εύκολα από το λευκό «φρύδι» που ξεκινάει μπροστά από το μάτι και καταλήγει στη βάση του λαιμού. Το θηλυκό διαθέτει επίσης την άσπρη λωρίδα χωρίς να είναι τόσο έντονη όσο το αρσενικό. Το βάρος του αρσενικού κατά μέσο όρο είναι περίπου 345 γραμμάρια, του θηλυκού 315 γραμμάρια και το άνοιγμα των φτερούγων φτάνει τα 67 εκατοστά. Αναπαράγεται σε υγροβιότοπους και λίμνες με αρκετούς θάμνους και φυσικούς φράχτες, σε κοιλάδες ποταμών και σε δασωμένες στέπες. Είναι είδος παμφάγο. Κατά τη διάρκεια του χειμώνα τρέφεται κυρίως με σπόρους από ρύζι και χόρτα, τα οποία φέρνει στην επιφάνεια του νερού με το ράμφος.       

Κατανομή πληθυσμών – Μετανάστευση

Το κύριο χαρακτηριστικό της σαρσέλας είναι ότι διαχειμάζει στην Αφρική και συγκεκριμένα ακριβώς νότια της ερήμου Σαχάρα. Οι μεγαλύτεροι πληθυσμοί εντοπίζονται στη Σενεγάλη, στη Νιγηρία και στο Τσαντ. Έχει υπολογιστεί ότι στις συγκεκριμένες περιοχές διαχειμάζουν 1,5-2 εκατομμύρια πουλιά. Μπορεί όμως να φτάσει και νοτιότερα όπως στην Γκάνα, την Κένυα και την Τανζανία. Επίσης σημαντικό μέρος του πληθυσμού βρίσκεται στην Ινδία και στην Νοτιοανατολική Ασία.

Το πρώτο δεκαήμερο του Μαρτίου κάνει την εμφάνισή της στις λιμνοθάλασσες και τις ακτές της Μεσογείου, συνεχίζοντας μετά από λίγες μέρες το ταξίδι της για πιο βόρειες περιοχές. Η Ρωσία διατηρεί το 90% του Ευρωπαϊκού πληθυσμού. Παλαιότερα στοιχεία, αναφέρουν, ότι ο συνολικός αναπαραγόμενος Ευρωπαϊκός πληθυσμός έχει εκτιμηθεί σε 642.000 – 1.063.000 ζευγάρια. Για την Ελλάδα δεν υπάρχουν αξιόπιστα δημοσιευμένα στοιχεία για το σύνολο των αναπαραγόμενων ατόμων. Ένας σημαντικός αριθμός ζευγαριών εξακολουθεί να αναπαράγεται στους υγροτόπους της βόρειας Ελλάδας και κυρίως στο Δέλτα του Έβρου, όπου κάποια άτομα θηρεύονται τις πρώτες ημέρες του κυνηγιού των υδροβίων. Άλλες περιοχές που διατηρούν μεγάλες συγκεντρώσεις πληθυσμών είναι η Ουκρανία και η Λευκορωσία. Η φθινοπωρινή μετανάστευση ξεκινά τέλος Ιουλίου και κορυφώνεται αρχές Σεπτεμβρίου. Κοπάδια με χιλιάδες πουλιά έχουν παρατηρηθεί στο πέρασμά τους κυρίως στην Αίγυπτο.

Απειλές – Αιτίες Μείωσης

Οι κίνδυνοι που αντιμετωπίζει η Εαρινή Σαρσέλα, είναι λίγο πολύ ίδιοι για όλα τα υδρόβια πουλιά. Ωστόσο, η μείωσή της σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη της οικογένειας, είναι μεγαλύτερη. Σημαντικές μεταβολές στην οικολογία του είδους έχει επιφέρει η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης τα τελευταία χρόνια. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι, ότι στην Λιθουανία η ημερομηνία άφιξης των πουλιών την άνοιξη, γίνεται 10 μέρες νωρίτερα σε σχέση με προηγούμενα χρόνια, με άμεσο αντίκτυπο στην διάρκεια της περιόδου αναπαραγωγής. Το ίδιο συμβαίνει και στα περισσότερα είδη μεταναστευτικών πτηνών σύμφωνα με πολυετείς έρευνες.

Επίσης οι αλλαγές στη δομή, την έκταση και την κατάσταση των υγροβιότοπων έχει ως αποτέλεσμα την συρρίκνωση των διαθέσιμων χώρων για αναπαραγωγή. Συγκεκριμένα, αρνητική επίδραση στη σαρσέλα έχει η πτώση της στάθμης των γλυκών νερών, η αποξήρανση μεγάλων εκτάσεων για την εγκατάσταση μονοκαλλιεργειών και η μόλυνση του νερού με εργοστασιακά απόβλητα. Γάλλοι επιστήμονες ανακάλυψαν πρόσφατα, ότι οι υγροβιότοποί τους δεν μπορούν πλέον να ανταποκριθούν στις διατροφικές απαιτήσεις της σαρσέλας κατά τη μετανάστευση, με αποτέλεσμα να μην της παρέχουν τα πολύτιμα συστατικά για την εναπόθεση λίπους, απαραίτητο για τη συνέχεια του ταξιδιού. Ειδικότερα, κατά την παραμονή 5 ημερών στην περιοχή Camargue της νότιας Γαλλίας, η σαρσέλα αποκτά λιγότερο από 2 γραμμάρια λίπους, ενώ χρειάζεται πολύ περισσότερο για να καλύψει απόσταση περίπου 2.000 χιλιομέτρων για τη Ρωσία.

Τέλος, ο άνθρωπος με την όχληση κατά την αναπαραγωγή και τη συλλογή αυγών, δημιουργεί τεράστιο πρόβλημα στην αύξηση του είδους. Εντυπωσιακά είναι και τα στοιχεία που παραθέτουν επιστήμονες στην Νιγηρία ότι κάθε χρόνο πιάνονται στα δίχτυα των ψαράδων 200.000-400.000 πουλιά.

Διαχείριση του είδους

Επειδή πρόκειται για ένα μεταναστευτικό είδος που καλύπτει αρκετές χιλιάδες χιλιόμετρα για τις περιοχές αναπαραγωγής, οι επεμβάσεις που πρόκειται να ευνοήσουν το είδος έχουν να κάνουν με τις περιοχές φωλεοποίησης και τους ενδιάμεσους σταθμούς κατά τη μετανάστευση. Η δημιουργία επιπλέον θέσεων για φωλεοποίηση και η επέκταση των βιοτόπων που χρησιμοποιεί η σαρσέλα, αποτελούν σημαντικά μέτρα για την αύξηση και προστασία της. Στους ενδιάμεσους σταθμούς μετανάστευσης, ιδιαίτερα σημαντική είναι η αύξηση της διαθέσιμης τροφής για τον ανεφοδιασμό σε λίπος απαραίτητου για τη συνέχεια του ταξιδιού.