Εκτός από το απλό ακόνισμα ενός κανονικού μαχαιριού με ίσια κόψη, υπάρχουν αρκετές ειδικές περιπτώσεις που απαιτούν ειδική τεχνική και ενδεχομένως εξειδικευμένα εργαλεία προκειμένου να πετύχει το ακόνισμα.
κείμενο: Κώστας Λακαφώσης
Όσο καλό και αν είναι ένα μαχαίρι ή ένα ατσάλινο εργαλείο, από όσο καλής ποιότητας μέταλλο και αν έχει κατασκευαστεί, το μόνο σίγουρο είναι ότι αργά ή γρήγορα θα χρειαστεί ακόνισμα ώστε να επανέλθει στην αρχική του κατάσταση, εφόσον χρησιμοποιείται στην πράξη. «Μαγικό» ατσάλι που δεν χρειάζεται ποτέ ακόνισμα φυσικά και δεν υπάρχει! Έτσι είναι σημαντικό να γνωρίζουμε την τέχνη του σωστού ακονίσματος ώστε να έχουμε πάντοτε τα μαχαίρια μας στην καλύτερη δυνατή κατάσταση.
Με το κλασικό ακόνισμα ενός απλού μαχαιριού με ίσια κόψη, δεν θα ασχοληθούμε σε αυτή την αναφορά μας, αφού έχουμε αναφερθεί αρκετές φορές και το θεωρούμε γνωστό. Όμως, το ακόνισμα έχει και διάφορες ιδιαίτερες υποπεριπτώσεις που καθεμιά τους έχει τη δική της ιδιαιτερότητα-ας δούμε λοιπόν αναλυτικά μία προς μία αυτές τις ειδικές περιπτώσεις:
Οδοντωτή κόψη
Η οδοντωτή κόψη είναι κατά τεκμήριο πιο ανθεκτική στη χρήση σε σύγκριση με την ίσια κόψη, όμως αργά ή γρήγορα και αυτή θα χρειαστεί ακόνισμα. Εδώ, ούτε οι επίπεδες πέτρες είναι κατάλληλες αλλά ούτε και τα κυλινδρικά μασάτια, ατσάλινα ή κεραμικά. Για να ακονίσει κανείς ένα οδοντωτό μαχαίρι χρειάζεται είτε μία κεραμική (τεχνητή) πέτρα ακονίσματος σε σχήμα ράβδου τριγωνικής διατομής, είτε κάποιο μικρό και πολύ λεπτό μασάτι με διαμαντόσκονη, ειδικά φτιαγμένο για να ταιριάζει η διατομή του με την καμπυλότητα του ακονίσματος των οδοντώσεων. Με ένα τέτοιο εργαλείο ξεκινάμε υπομονετικά και ακονίζουμε μία μία την κάθε οδόντωση, προσέχοντας να ακονίσουμε αυστηρά και μόνο από τη μία πλευρά της λάμας και ποτέ από την ανάποδη. Ακονίζουμε προσπαθώντας να ακολουθήσουμε την ίδια φορά και την ίδια κλίση με το αρχικό εργαλείο που σχημάτισε τις οδοντώσεις κατά την κατασκευή της λάμας, προσέχοντας να αφήσουμε καθαρές γωνίες ανάμεσα στις οδοντώσεις, αποφεύγοντας να στρογγυλέψουμε τις μυτερές ακμές των οδοντώσεων. Όταν καταφέρουμε να ακονίσουμε σωστά, θα διαπιστώσουμε μέσω της αφής ότι στην πίσω πλευρά της κόψης θα έχουν σχηματιστεί μικρά γρέζια, τα οποία και θα πρέπει να αφαιρέσουμε προσεκτικά περνώντας πολύ απαλά την πίσω πλευρά της κόψης σε σχεδόν μηδενική γωνία σε μία επίπεδη επιφάνεια ακονίσματος, κατά την ίδια τεχνική του μονόπλευρου ακονίσματος. Πάντως, ο Sal Glesser, πρωτοπόρος των σύγχρονων πριονωτών μαχαιριών και ιδρυτής της περίφημης αμερικανικής Spyderco, προτείνει για το ακόνισμα της πριονωτής κόψης το Spyderco Sharpmaker, γυρίζοντας τις πέτρες έτσι ώστε να ακονίζουμε με την ακμή του τριγώνου και κάνοντας κάθετες κινήσεις με ελαφριά πριονωτή κίνηση, έτσι ώστε η πέτρα να πηδάει από οδόντωση σε οδόντωση. Φυσικά αυτό γίνεται μόνο από την ακονισμένη πλευρά, ενώ το γρέζι που θα σχηματιστεί στην ανάποδη, αφαιρείται με τη μέθοδο που προαναφέραμε.
Κυρτό ακόνισμα
Για τα μαχαίρια που είναι ακονισμένα με κυρτό ακόνισμα (όπως αρκετά από τα μοντέλα της σουηδικής Fallkinven, η καλύτερη λύση για το ακόνισμά τους μπορεί να φαίνεται παράξενη, όμως στην πράξη λειτουργεί τέλεια: αντί να παιδευόμαστε με επίπεδες πέτρες και αλλάζοντας διαρκώς τη κλίση του χεριού μας ώστε να ακονίσουμε χωρίς να δημιουργήσουμε δευτερεύουσα επίπεδη κόψη, είναι πιο απλό και γρήγορο να πάρουμε μια επιφάνεια με ελαφριά ενδοτικότητα (κάποια mousepads για το ποντίκι του υπολογιστή μας χρησιμοποιούν το ιδανικό υλικό) και να απλώσουμε στην επιφάνειά τους ένα φύλλο από πολύ λεπτό ντουκόχαρτο (όχι πιο χοντρό από 1200άρι, και μάλιστα ας είναι και ελαφρώς μεταχειρισμένο). Σύροντας το μαχαίρι προς τα πίσω και με την κόψη σχεδόν επίπεδη, πιέζουμε προς τα κάτω όσο χρειάζεται ώστε η καμπυλότητα που θα δημιουργηθεί να ταιριάζει με την αρχική καμπύλη ακονίσματος. Μοιάζει πολύ παράξενο, όμως λειτουργεί άριστα!
Μονόπλευρο ακόνισμα
Το μονόπλευρο ακόνισμα είναι σχετικά σπάνιο στα μαχαίρια ποιότητας, αφού είναι μία μάλλον φθηνή λύση που κυρίως χρησιμοποιείται σε κοπίδια ή ξυλουργικά εργαλεία, όμως χρησιμοποιείται και σε κάποια μαχαίρια με πριονωτή λάμα τα οποία διαθέτουν και ένα μικρότερο τμήμα ίσιας κόψης. Στο μονόπλευρο ακόνισμα, η λάμα έχει ακονιστεί μόνο από τη μία πλευρά και άρα έτσι ακριβώς πρέπει να συνεχίσει να ακονίζεται, χρησιμοποιώντας μια επίπεδη πέτρα ή οποιοδήποτε άλλο εργαλείο ακονίσματος το οποίο χρησιμοποιείται ακριβώς στην ίδια κλίση με το αρχικό ακόνισμα. Όπως ακριβώς και με την πριονωτή κόψη (που στην ουσία είναι μια υποπερίπτωση της μονόπλευρης), όταν καταφέρουμε να ακονίσουμε σωστά θα το καταλάβουμε από το γρέζι που θα δημιουργηθεί στην πίσω πλευρά. Το γρέζι αυτό αφαιρείται όπως ακριβώς και στην πριονωτή, με ένα απαλό πέρασμα στην πέτρα ή στο εργαλείο ακονίσματος σε σχεδόν μηδενική γωνία κλίσης.
Νυστέρια, κοπίδια, μικροεργαλεία
Κάποιες λάμες, θεωρητικά μιας χρήσης και αναλώσιμες, είναι δυνατόν να ακονιστούν και να ξαναχρησιμοποιηθούν, δεδομένου μάλιστα ότι το ακόνισμά τους είναι συγκριτικά πιο εύκολο από ένα μεγαλύτερο μαχαίρι. Ο λόγος είναι ότι η λεπτή και κοφτερή κόψη, λόγω προφίλ και γωνίας ακονίζεται ευκολότερα εάν προλάβουμε πριν στομώσει τελείως. Επιπλέον, τα εργαλεία αυτά είναι συνήθως κατασκευασμένα από κάποιο είδος ατσαλιού που δεν είναι πάρα πολύ σκληρό και άρα ακονίζεται εύκολα, ταυτόχρονα όμως είναι και από κράμα τέτοιο που να ευνοεί την λεπτή και κοφτερή κόψη. Μια πολύ καλή λύση για τις περιπτώσεις αυτές είναι παραλλαγή της παραπάνω λύσης για την κυρτή κόψη, μόνο που εδώ κολλάμε το λεπτό ντουκόχαρτο όχι σε ενδοτική επιφάνεια αλλά σε κάποια σκληρή επιφάνεια όπως π.χ. μια παλιά τηλεκάρτα ή άχρηστη πιστωτική κάρτα. Το ατσάλι που συνήθως χρησιμοποιείται στα νυστέρια και τα κοπίδια αντιδρά πολύ καλά στο ακόνισμα με 1200άρι ντουκόχαρτο, ενώ επιπλέον το ιδιοκατασκευασμένο ακονιστήρι μας είναι και απολύτως φορητό και άρα πάντοτε εύκαιρο.
Ψαλίδια
Τα ψαλίδια είναι μια ακόμα ειδική περίπτωση της μονόπλευρης κόψης, αφού είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι δεν πρόκειται για δύο μαχαίρια που διασταυρώνονται αλλά για δύο ακμές μονόπλευρα ακονισμένες που εφάπτονται στην ανάποδη πλευρά τους. Τα καλά ψαλίδια από ατσάλι υψηλής ποιότητας απαιτούν κάποιο είδος πέτρας για το ακόνισμά τους, όμως τα φθηνότερα ψαλίδια γραφείου ακονίζονται πάρα πολύ εύκολα μόνο με τη χρήση μιας σκληρής ατσάλινης ακμής όπως για παράδειγμα η ράχη ενός καλού μαχαιριού ή το σώμα ενός κατσαβιδιού από καλό ατσάλι. Σκοπός μας είναι να ακονίσουμε ή ακόμα και να σπρώξουμε το υλικό από την ακονισμένη ακμή έτσι ώστε να βγάλει γρέζι προς την πίσω πλευρά. Εάν το κάνουμε σωστά, θα το καταλάβουμε από την αυξημένη αντίσταση στο πρώτο κλείσιμο του ψαλιδιού, οπότε και θα “κόψουμε” το γρέζι που δημιουργήσαμε και θα αφήσουμε το ψαλίδι με φρέσκια και κοφτερή κόψη.
