Εάν προσπαθούσαμε να απονείμουμε τον τίτλο του “καλύτερου πτυσσόμενου μαχαιριού” που έχει περάσει ποτέ από τα χέρια μας, δεν θα βρίσκαμε πολλές αντιρρήσεις αν επιλέγαμε τη σειρά Sebenza του Chris Reeve, μια σειρά μαχαιριών που έχει κατακτήσει διεθνή βραβεία αλλά και παγκόσμια αναγνώριση…
του Κώστα Λακαφώση
Για να αποφύγουμε τις παρεξηγήσεις, ας ξεκινήσουμε με την εξήγηση ότι ο τίτλος του “καλύτερου μαχαιριού” δεν ορίζεται με αντικειμενικά κριτήρια βάσει συγκεκριμένων απαιτήσεων και συνυπολογίζοντας το κόστος, αφού το θέμα αυτό μπορεί να εξεταστεί με αρκετούς διαφορετικούς τρόπους: άλλο είναι το καλύτερο μαχαίρι για έναν συλλέκτη, άλλο είναι το καλύτερο για έναν στρατιωτικό, άλλο για έναν κυνηγό και άλλο για κάποιον που είναι απλός χρήστης και θέλει να κάνει τη δουλειά του με την καλύτερη αναλογία κόστους και απόδοσης. Για να δώσουμε ένα αυτοκινητιστικό ανάλογο, θα μπορούσαμε να αναλογιστούμε το ερώτημα “ποιό είναι το καλύτερο αυτοκίνητο”, ώστε να αντιληφθούμε ότι δεν μπορεί κανείς να δώσει μια μοναδική, αντικειμενική και απόλυτα δικαιολογημένη απάντηση σε ένα ερώτημα με τόσες πολλές παραμέτρους που εξαρτώνται από τη χρήση, τις προτεραιότητες και ενδεχομένως το κόστος. Εάν κάποιος απαντήσει στο παραπάνω ερώτημα “η Ferrari F50”, προφανώς και δεν θα έχει επιλέξει το καλύτερο αυτοκίνητο για καθημερινή χρήση, όμως θα έχει επιλέξει το αυτοκίνητο των ονείρων του, χωρίς να υπολογίζει κόστος απόκτησης και χρήσης. Κάπως έτσι, λοιπόν, χωρίς να συνυπολογίσουμε το κόστος και τα πρακτικά ζητήματα, θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε ένα πτυσσόμενο μαχαίρι που γνωρίζει παγκόσμια αναγνώριση σε τέτοιο βαθμό που να μπορεί να θεωρηθεί “το καλύτερο πτυσσόμενο μαχαίρι του κόσμου”.
Εάν αυτό ακούγεται “βαριά κουβέντα”, αξίζει εδώ να εξηγήσουμε, ότι η αγορά των μαχαιριών υψηλής ποιότητας χωρίζεται σε δύο μεγάλες κατηγορίες: τα μαχαίρια βιομηχανικής παραγωγής που κατασκευάζονται από μηχανήματα σε μεγάλες ποσότητες και στα χειροποίητα μαχαίρια που κατασκευάζουν κάποιοι μικροί κατασκευαστές σε πολύ περιορισμένη παραγωγή, που περιορίζεται από την πρακτική δυσκολία της παραγωγής ενός χειροποίητου αντικειμένου από τον ίδιο τον “μάστορα”. Αυτός ακριβώς είναι και ο λόγος που κανένας μικρός κατασκευαστής, όσο καλός κι αν είναι, δεν μπορεί να πετύχει παγκόσμια αναγνωρισιμότητα, αφού δεν έχει αρκετά μεγάλη παραγωγή για να φτάσουν τα μαχαίρια του σε τόσους πολλούς αποδέκτες, ώστε να δημιουργήσουν ευρεία αποδοχή. Από την άλλη, τα μαχαίρια βιομηχανικής παραγωγής, όσο καλής ποιότητας κι αν είναι, δεν παύουν να είναι προϊόντα παραγωγής που δεν έχουν την ιδιαιτερότητα του ξεχωριστού, του μοναδικού που έχει ένα αντικείμενο περιορισμένης παραγωγής.
Αυτό ακριβώς το κενό είναι που κατάφερε να γεφυρώσει ο νοτιοαφρικανικής καταγωγής Chris Reeve, ένας κατασκευαστής που ξεκίνησε το 1984 από το γκαράζ του σπιτιού του στη Νότιο Αφρική και έφτασε σήμερα να είναι ιδιοκτήτης μιας υγιέστατης επιχείρησης με 35 εργαζομένους στο Άϊνταχο των ΗΠΑ, με ζήτηση που εξακολουθεί να υπερβαίνει την προσφορά, χωρίς να έχει επηρεαστεί καθόλου από τις συνθήκες της παγκόσμιας οικονομικής ύφεσης. Το “μυστικό” του Chris Reeve, πέρα από τον εξαιρετικό σχεδιασμό των μαχαιριών του, ήταν το “πάντρεμα” της χειροποίητης και της αυτοματοποιημένης παραγωγής με έναν πολύ έξυπνο τρόπο, που δημιουργεί μαχαίρια εξαιρετικά υψηλής ποιότητας με τη βοήθεια της τεχνολογίας, σε ποσότητες και ταχύτητα μιας κανονικής αυτοματοποιημένης παραγωγής αλλά πάντοτε με την εποπτεία και τον απόλυτο ποιοτικό έλεγχο μιας χειροποίητης κατασκευής. Επιπλέον, για να ενισχύσει τη μοναδικότητα και άρα να αυξήσει τη συλλεκτικότητα των μαχαιριών του, προσέθεσε ένα τελικό στάδιο στην παραγωγή, όπου το έτοιμο από λειτουργικής άποψης μαχαίρι περνά από τα χέρια μιας καλλιτέχνιδας, η οποία προσθέτει σχέδια χαραγμένα στο τιτάνιο της λαβής με μια μεγάλη ποικιλία που ανανεώνεται διαρκώς όλα αυτά τα χρόνια. Ας πάμε, όμως, λίγο πιο πίσω στην ιστορία του Reeve και της εταιρείας του για να καταλάβουμε πώς γεννήθηκε το Sebenza, το μαχαίρι που σήμερα άξια διεκδικεί τον τίτλο του καλύτερου πτυσσόμενου μαχαιριού στον κόσμο:
Μετά από κάποια χρόνια ενασχόλησης με τη χειροποίητη κατασκευή μαχαιριών, ο Chris Reeve αντιλήφθηκε ότι η νοτιοαφρικανική αγορά ήταν πάρα πολύ μικρή για να στηρίξει την διαφαινόμενη επιτυχία των μαχαιριών του (μεγάλα στρατιωτικά μαχαίρια επιβίωσης με κούφια λαβή και μονοκόμματη κατασκευή από ένα ενιαίο κομμάτι ατσαλιού), οπότε το 1989 αποφάσισε να μετακομίσει στις Η.Π.Α. και να ξεκινήσει εκεί τη δραστηριότητά του, βασιζόμενος στα ήδη επιτυχημένα σχέδιά του, αλλά και σε ένα νέο πτυσσόμενο μαχαίρι που μόλις είχε σχεδιάσει. Η καινοτομία του μαχαιριού αυτού ήταν το σύστημα κλειδώματος της λάμας: σε αντίθεση με το λεπτό και συγκριτικά αδύναμο liner lock που είχε ξεκινήσει να χρησιμοποιείται την εποχή αυτή, ο Reeve σκέφτηκε ότι θα ήταν πολύ καλύτερα εάν χρησιμοποιούσε το ίδιο το υλικό της λαβής για να διαμορφωθεί κατάλληλα το έλασμα που θα κλειδώνει τη λάμα στην ανοικτή θέση. Το αποτέλεσμα ονομάστηκε επισήμως Reeve Integral Lock ή πιο απλά “frame lock”, δηλαδή “κλείδωμα του σκελετού”, εννοώντας, ότι ο ίδιος ο σκελετός του μαχαιριού (δηλαδή το υλικό της λαβής) χρησιμοποιείται για να κλειδώσει τη λάμα. Το σύστημα αυτό έχει δύο πολύ σημαντικά πλεονεκτήματα: είναι πολύ πιο χοντρό και άρα πιό ανθεκτικό σε σχέση με το liner lock, αλλά επιπλέον το κλείδωμα γίνεται ακόμα πιό σίγουρο από το σφίξιμο του χεριού του χρήστη που πιέζει διαρκώς το frame lock προς την κλειδωμένη θέση. Το μαχαίρι που σχεδίασε ο Chris Reeve ονομάστηκε Sebenza (σημαίνει “εργασία” στη γλώσσα των Ζουλού που είναι η τοπική γλώσσα της Νοτίου Αφρικής) και ξεκίνησε να κατασκευάζεται από τιτάνιο για τη λαβή και από ατσάλι ATS-34 για τη λάμα. Τα πρώτα μοντέλα ήταν εντελώς χειροποίητα και ξεκίνησαν να πωλούνται το 1991, όμως οι πολύ καλές πωλήσεις αυτής της πρώτης παρτίδας έκαναν τον Reeve να ρισκάρει επενδύοντας σε μιά ακριβή αυτόματη εργαλειομηχανή που μπορούσε πλέον να επεξεργάζεται το τιτάνιο και να κατασκευάζει το Sebenza με αυτοματοποιημένο τρόπο σε μεγαλύτερες ποσότητες που πλέον μπορούσαν να καλύψουν τις παραγγελίες μειώνοντας τον χρόνο αναμονής του κάθε πελάτη. Το ATS34 γρήγορα αντικαταστάθηκε από BG-42 και έπειτα από το εξαιρετικής ποιότητας ατσάλι CPM-S30V, ένα ατσάλι στην εξέλιξη του οποίου συμμετείχε και ο Reeve σε συνεργασία με την εταιρεία Crucible, το οποίο χρησιμοποιείται μέχρι και σήμερα με πολύ καλά αποτελέσματα από πολλές εταιρείες πλέον.
Από τότε μέχρι σήμερα, η ζήτηση για το Sebenza συνεχίζεται με σταθερά ανοδική πορεία, πετυχαίνοντας αυτό ακριβώς που δεν μπορεί κανένας μικρός κατασκευαστής χειροποίητων μαχαιριών: να ικανοποιεί τις παραγγελίες του σε μικρό χρονικό διάστημα και να έχει τη δυνατότητα να στείλει πολλά μαχαίρια σε ολόκληρο τον κόσμο, χωρίς όμως την παραμικρή έκπτωση στην ποιότητα κατασκευής! Το Sebenza είναι πραγματικά τέλειο, από κάθε άποψη. Όσο κι αν ψάξει κανείς, δεν θα καταφέρει να βρει το παραμικρό κατασκευαστικό ψεγάδι, καμιά διάσταση και καμία επιφάνεια που να παρουσιάζει την παραμικρή ασυμμετρία. Η αίσθηση του μηχανισμού είναι αδύνατον να περιγραφεί: είναι ό,τι τελειότερο θα μπορούσε κανείς να φανταστεί σε μια λάμα που περιστρέφεται χωρίς την παραμικρή ανοχή πάνω σε μπρούτζινα κουζινέτα, διαγράφει ένα τόξο και κλειδώνει στην ανοικτή θέση. Εξίσου απίστευτη είναι και η αίσθηση του μαχαιριού στην ανοικτή θέση: είναι ότι πιο στιβαρό μπορεί να φανταστεί κανείς σε πτυσσόμενο μαχαίρι, ενώ πραγματικά μπορεί να συγκριθεί με μαχαίρια σταθερής λάμας, ακόμα και να ξεπεράσει κάποια από αυτά σε μηχανική αντοχή λαβής και λάμας.
Η κριτική πραγματικά περισσεύει, αφού το Sebenza είναι ένα τέλειο κατασκεύασμα που δεν αφήνει κανένα περιθώριο για σχόλια: είναι ένα μαχαίρι που αξίζει τον θαυμασμό μας, τόσο το ίδιο ως αντικείμενο όσο και ως αποτέλεσμα διορατικής σκέψης ενός ταλαντούχου σχεδιαστή που συνδύασε άριστα την τεχνική γνώση με την επιχειρηματική στρατηγική. Το Sebenza θα μπορούσε να είναι απλώς ένα άγνωστο χειροποίητο μαχαίρι περιορισμένης παραγωγής, όμως τελικά έγινε το διαβατήριο ενός ανθρώπου που κατάφερε να ξεφύγει από το γκαράζ του σπιτιού του στη Νότιο Αφρική για να γίνει σήμερα ένα από τα πιο αναγνωρίσιμα ονόματα της παγκόσμιας αγοράς μαχαιριών και ιδιοκτήτης μιας υγιούς επιχείρησης με σταθερή και διαρκή ανάπτυξη.
